Uzayda Kaç Boyut Var?

Birine bildiği bütün boyutları sıralamasını sorduğunuzda alacağınız cevap genelde uzunluk, genişlik ve derinlik olur. Eğer üç boyut kavramının dışına çıkarak düşünen biriyse cevabına muhtemelen zamanı da ekleyecektir. Ancak aynı soruyu sicim teorisiyle uğraşan bir fizikçiye yönelttiğinizde alacağınız cevap bambaşka olur. Sicim teorisine göre, çoğunluğu insanlar tarafından algılanması imkânsız olan en az 10 uzay boyutu var!

Boyut Nedir?

Peki, boyut nedir? Bir nesnenin ya da uzayın boyutu, bu nesne ya da uzay üzerindeki herhangi bir noktayı belirlemek için gereken minimum koordinat sayısıdır.

Boyut, fizikçilerin gerçekliği (realite) tanımlamak için kullandıkları ölçüdür de diyebiliriz. Çok mu genel bir tanım oldu? O zaman çoğumuzun ilkokulda öğrendiği üç boyutla başlayalım. Genişlik, uzunluk ve derinlik, yani uzamsal boyutlar idrak etmesi en kolay boyutlardır. Yatay bir çizgi, mesela, sadece tek boyutta mevcuttur çünkü sadece uzunluğu vardır. Kare ise iki boyutludur çünkü hem uzunluğu hem de genişliği vardır. Bu kareye bir de derinlik eklediniz mi üç boyutlu bir derinlik elde edersiniz.

İşte bir nesnenin uzaydaki konumunu belirlemek için kullandığımız koordinatlar bunlardır. Ama var olduğumuz tek düzlem uzay değil; aynı zamanda dördüncü boyut dediğimiz zamanda da varız. Bir noktanın yüksekliğini, uzunluğunu, enlemini ve pozisyonunu bildiğimizde o noktanın evrendeki mevcudiyetini belirlemek için ihtiyacımız olan tüm araçlara sahibiz demektir.

Sicim Teorisi Nedir?

Ancak sicim teorisine inanan bazı fizikçiler gözlemlenebilir evrenden daha başka gerçekliklerin olduğunu öne sürüyor. Sicim teorisi, evrenin nasıl işlediğini açıklayan iki temel teoriyi birleştirmeye çalışan bir fizik kuramıdır. Bu gerçeklikler genel izafet (çok büyük nesneleri irdeler) ve kuantum mekaniği (çok küçük nesneleri irdeler). Dört boyutlu bir zamanda bu teori mümkün gözükmüyor ancak bilim adamları matematikle 10 boyutu içerecek şekilde oynadıklarında (zaman dâhil 11), denklemleri işe yaradı.

10 uzay boyutunun varlığına dayanan bir kuram ortaya koyan sicim teoricilerinin bir sonraki adımı bu “gizlenen” yeni boyutların nerede olduklarını açıklamak olmalıydı. Cevap verdiler: Görebildiğimiz “büyük” boyutlar kadar gerçekler ancak bu fazladan boyutlar birbirine o kadar sıkı şekilde kıvrılmışlardır ki direkt göremeyeceğimiz kadar küçük kalırlar.

Kısıtlı fizik anlayışımız söz konusu süreci anlamamızı zorlaştırıyor elbette ancak sicim kuramcısı Brian Greene herkesin anlayabileceği bir şekilde özetliyor. Yaptığı bir konuşmada Greene bu görünmez boyutları telefon direklerine bağlanan kablolara benzetiyor. Pencereden bakıldığında kablo tek boyutlu bir çizgiymiş gibi görünüyor. Ancak yakından baktığımızda kablonun aslında yuvarlak olduğunu görüyor ve üç boyutlu olduğunu anlıyoruz.

Sicim teorisine göre uzayda en az 10 boyut bulunuyor, zamanı da katarsanız 11 boyut var ancak bazı kuramcılar bu sayının daha çok olduğunu düşünüyor. Bazıları 11 boyut olduğunu öne sürüyor. Ancak en çılgın sayı şimdilik 26!