İnsanlar neden kısa veya neden uzun? Neden Asya kıtasındaki ülkelerde insanlar Avrupa kıtasına göre daha kısa veya tam tersini de sorabiliriz. Neden Avrupa kıtasındaki ülkelerde bulunan insanlar Asya kıtasındaki insanlara oranla daha uzun? Aslında bu soruların tek bir yanıtı var: “İnsan Geni”
Cevabı bulmak isteyen bazı bilim insanları, bu durumun büyük ölçüde genlerle ilgili olduğunu buldular. Gerçekten de bir kişinin boyunu tahmin etmek için kullanılabilecek ölçütleri ve değişkenleri arayan araştırmalar, genetiğin güçlü bir gösterge olduğunu bulmuştur.
Başka bir ifadeyle bu durumu anlatırsak, uzun boylu ebeveynleri olan kişilerin de muhtemelen doğacak çocukları uzun olacaktır. Ancak bir başka önemli nokta daha var: bu kişi, çocukluk zamanlarında ciddi zorluklar yaşarsa, (hareketsiz yaşam) bir kişinin çocukluğundaki yetersiz beslenme ve şiddetli hastalığın, onların genetik potansiyellerine ulaşmalarını engelleyebileceğini göstermiştir.
Dünyanın En Uzun Erkekleri Hollanda ve En Uzun Kadınları Letonya’da Bulunur
Bu yaşanan zorluklar, tüm ülkelerdeki boydaki ortalama değişiklikleri bile etkilemektedir. Imperial College London’dan araştırmacılar tarafından yürütülen eLife dergisi 2016 yılında yapılan bir araştırmada, analizler Dünyanın En Uzun Erkeklerinin Hollanda’da ve Dünyanın En Uzun Kadınlarının ise Letonya’dan geldiğini göstermektedir. Ancak Uluslararası Bulaşıcı Olmayan Hastalıklar Risk Faktörü İşbirliğine (NCD-RisC) göre lig tablosu her zaman böyle değildir.
Güney Kore 1985 yılında 133. Sırada olmuşken 2019 yılında 60. sıraya kadar yükseldi. Bilim insanları arasında en azından önde gelen teori, bu artışın Güney Kore’nin son yıllardaki ülke gelişiminden kaynaklandığını yani, gelişmiş diyetlerden dolayı bu şekilde olduğunu açıklamaktadır.
Sağlıklı Beslenme Boy Artışına Sebep Oluyor
Michigan Eyalet Üniversitesi’nde hesaplamalı matematik, bilim ve mühendislik Prof. Stephen Hsu, “Güney Kore ve Çin Halk Cumhuriyeti’nde, son bir ile iki nesil boyunca artan boy uzunluğunun büyük ölçüde gelişmiş beslenmeden kaynaklandığını” söyledi. Yapılan araştırmada Protein, kalsiyum ve toplam kalorinin artması neticesinde boy ortalamalarının da artış olduğu tespit edildi.
Bu arada, diğer ülkelerde NCD-RisC listesine düştü. Örneğin, 1985’te ABD dünyanın en yüksek boy ortalamasında 38. Sıradayken 2019’da bu sayı 58. Sıraya geriledi. Bunun nedeni ise, ülkenin insanları ortalama olarak daha küçük boylu ülkelerden göç almasıydı ve bu durumda her şey genetikle mi ilgili sorusunu akıllara getiriyor. Hsu, bunun muhtemelen bir ana faktör olduğunu, ancak tek faktör olmadığını dile getiriyor.
Hsu, “Göç dışında bazı insanlar, artan fast food, meşrubat vb. tüketimiyle herkes için beslenme kalitesinin düştüğünü varsayıyoruz” dedi. Diğer ülkeler ABD’yi geride bırakıyor da olabilir. Başka bir deyişle, Amerikalılar aslında kısalmıyor, sadece diğer uluslardaki insanlar kadar hızlı büyümüyor. Kötü beslenme, bir kişinin boyunu etkileyebilecek tek çevresel faktör değildir. Ciddi hastalıklar da özellikle çocuklukta ortaya çıkarsa büyümeyi tabi ki olumsuz etkileyecektir. Mesela, Çölyak hastalığı, Juvenil Osteoporoz, raşitizm gibi kemik hastalıkları ve anemi bu örneklerden bir kaçıdır. Sağlıksız beslenme ve çocuklukta ciddi hastalık boy kısalmasına neden olsa da, araştırmalar genetik kodlamanın çok daha etkili olduğunu göstermektedir” diye açıklamada bulundu.
Genetics dergisinde 2018 yılında yayımlanan bir çalışmada, Hsu, boy belirlemede genlerin önemini gözler önüne serdi. Meslektaşlarıyla birlikte, İngiltere’de yaşayan yarım milyona yakın insanın genomunu analiz etmek için makine öğrenimi ve bilgisayar algoritmasını kullandı. Rakamları karşılaştırdıktan sonra, bir kişinin boyunu ve kemik yoğunluğunu sadece genlerinden doğru bir şekilde tahmin edebildi. Ayrıca, genetik mutasyonlar ve hormonal dengesizlikler, bir kişinin 4 fit 10 inç (147 santimetre) boyunda veya daha kısa olduğu bir durum olan cücelik de dahil olmak üzere kısa boy ile bağlantılıdır. Cücelik iki alt tipe ayrılabilir. Birincisi, orantısız cücelik olarak bilinen, vücudun bazı bölümlerinin küçük olduğu ancak diğerlerinin ortalama ya da ortalamanın üzerinde olduğu bir durum vardır. Diğer tip ise, tüm vücut parçalarının orantılı olarak ortalamadan daha küçük olduğu cüceliktir. Her iki cücelik türü de genetiktir ve iki forma neden olabilecek 200 kadar genetik varyasyon vardır. Bu genlerin bazıları genetik olarak baskındır, yani bir kişinin genleri yalnızca ebeveyden miras alması gerekirken, diğerleri genetik olarak çekiniktir. Yani bir kişinin genleri her iki ebeveynden miras alması gerekiyor.
Yelpazenin diğer ucunda ise, insanlar devlere dönüşebilir tarihin en uzun insanı olan 8 fit 11.1 inç (272 cm) boyunda olan Robert Wadlow’u ele alalım. Bazen gigantizm olarak adlandırılan bu tür aşırı büyüme, bir tür kanser belirtisi olabilir. Örneğin hipofiz bezlerinde tümör bulunan çocuklar aşırı büyüme hormonları üretebilir.
Hsu, “iyi beslenmiş insanlar için tıbbi koşullar dışında, görünüşe göre genetiğin yetişkin boyunu büyük ölçüde belirlediği görülüyor” dedi.
Makalede yardımcı kaynaklar: Genetics Dergisi, eLife dergisi, NCD-RisC
Kaynak:
Bu yazı da ilginizi çekebilir:
Uzun Boy mu Kısa Boy mu Daha İyi?
Sıcak Gündem
En Güvenli Tencere Seti Hangisi?
Bunları Okudunuz mu?
