Eşitlik Dilde Başlar: Cinsiyetçi Kelimeler ve Doğru Kullanımları

Bugün 8 Mart Dünya Kadınlar Günü. Birleşmiş Milletler tarafından kabul edilmiş bir gün olan Dünya Emekçi Kadınlar Günü, tüm dünyada her yıl 8 Mart’ta kutlanır. Mart ayı yaklaşmışken bu konuya erken değinen platformlardan biri olmak istedik.

Dünya Kadınlar Günü Nasıl Ortaya Çıktı?

8 Mart 1857’de ABD’nin New York şehrinde 40.000 işçi daha iyi şartlarda çalışmak istedikleri için tekstil fabrikalarında grev yapmaya başladı. Ancak polisin işçilere saldırması ve işçilerin fabrikaya kilitlenmesinin sonucunda çıkan yangında 120 kadın işçi hayatını kaybetti.

27 Ağustos 1910 tarihinde Danimarka’nın Kopenhag şehrinde düzenlenen Uluslararası Sosyalist Kadınlar Konferansı’nda Almanya Sosyal Demokrat Partisi liderlerinden Clara Zetkin, 8 Mart 1857 tarihindeki tekstil fabrikası yangınında ölen kadın işçiler anısına 8 Mart’ın “Internationaler Frauentag” (International Women’s Day – Dünya Kadınlar Günü) olarak anılması önerisini sundu ve öneri oybirliğiyle kabul edildi.

Sovyetler Birliği’nin kurucusu Lenin’in önerisiyle 1921’de Moskova’da gerçekleştirilen 3. Uluslararası Kadınlar Konferansı’nda 8 Mart’ta anılması istenen günün ismi “Dünya Emekçi Kadınlar Günü” olarak belirlendi. 1977 yılında Birleşmiş Milletler örgütü, 8 Mart’ın “Dünya Kadınlar Günü” olarak anılmasını kabul etti. 8 Mart Dünya Emekçi Kadınlar Günü Türkiye’de ise

1921 yılından itibaren kutlanmaktadır.

Kadın-Erkek Eşitliği Dilde Başlar

Söz konusu olan toplumsal cinsiyet eşitliği ise, kadınların hak ve özgürlüklerini tek bir günde, kalıplaşmış sloganlarla kutlamak önemli bir fark yaratmaz. Toplumda kadına verdiğimiz değeri göstermek için öncelikle kullandığımız dili düzeltmemiz gerekir çünkü seçtiğimiz kelimeler düşüncelerimizi şekillendirir ve davranışlarımızı belirler. Türkçe’de günlük kullandığımız dilde ne yazık ki çok fazla cinsiyetçi söylem bulunmaktadır. Çoğu kimse kullandığı dilin kadınları aşağıladığının ve erkekleri yücelttiğinin farkında bile değildir. “Elinin hamuruyla”, “kız başına”, “adam etmek” gibi kalıplaşmış kelimeler kadınlara güçsüz, mağdur ve ikinci sınıf muamelesi yapmaktadır. Kadın haklarını savunmak istiyorsak bunu sadece 8 Mart’ta değil, her gün yapmalıyız ve dilimizi bilinçli bir şekilde kullanarak kadın ve erkek eşitliği sağlamalıyız.

Cinsiyetçi Kelimeler ve Doğruları

Adam Gibi: Doğru düzgün, olması gerektiği gibi
Bilim Adamı: Bilim insanı
İşkadını: İş insanı
İşinin Eri: İşinin ustası, işinin ehli
Erkeklik Sende Kalsın: Büyüklük sende kalsın
İnsanoğlu: İnsan evladı, insan nesli
Adama Dönmek: Toparlanmak, düzelmek
Hanım Hanımcık: Sessiz sakin, kibar
Adam Olmak: İnsan olmak, doğru düzgün biri olmak
Kadın Doktor: Doktor
Erkek Mühendis: Mühendis
Kadınlar Hamamına Çevirmek: Kalabalık olmak
Adamdan Saymak: Değer vermek, dikkate almak
Baba Ocağı: Memleket, yurt
Kız Almak: Evlilik onayı almak
Kız/Kadın Başına: Tek başına
Karı Kılıklı: Hassas, kırılgan
Babalar Gibi: Rahatça, zorlanmadan
Sözünün Eri: Dürüst
Karı Ağızlı: Geveze, dedikoducu, konuşkan
Kız Bakmak: Eş aramak
Erkek Sözü Mü: Söz mü
Hanım Kız: Terbiyeli kız
Karı Gibi Ağlamak: Ağlamak
Adam Sende: Vurdumduymaz, umursamaz
Eloğlu: Yabancı
Devlet baba: Devlet, iktidar, siyasi güç

Cinsiyetçi söylemler hakkında farkındalık yaratmak için Arçelik ve Kadir Has Üniversitesi Toplumsal Cinsiyet ve Kadın Çalışmaları Araştırma Merkezi ile KOÇ-KAM Toplumsal Cinsiyet ve Kadın Çalışmaları Araştırma ve Uygulama Merkezi’nin birlikte yürüttüğü Eşit Sözlük uygulamasını cep telefonlarınıza indirerek siz de farkında olmadan kullandığınız cinsiyetçi kelimeler yerine doğrularını kullanabilir ve toplumsal cinsiyet eşitsizliğinin önüne geçilmesine bir katkı sağlayabilirsiniz.