Çocuklara Doğru Para Harcamayı Öğretmenin Yolları

Doğru Örnek Olun

Çocuklar görerek öğrenir. Bu yüzden ona doğru para harcamanın yolları nedir diye öğretirken, önce sizin parayı doğru kullanmanız gerekir. Siz kendinize 3 tişört alırken ona sadece 1 tane tişört alırsanız, çocuğunuz bu durumu sorgulayacaktır ve o da daha fazlasını isteyecektir. Çocuğunuz sizin davranışlarınızı taklit ederek hayatı öğrendiği için ona doğru örnek olmanız gerekir. Eğer çocuğunuz sizin para konusunda ne kadar tutumlu olduğunuzu görür ve isteklerinize göre değil ihtiyaçlarınıza göre para harcadığınızı görürse, ona bir tane oyuncak alırken size “Neden daha fazla oyuncak almıyorsun?” diye sormasının ve ısrarcı olmasının da zamanla önüne geçmiş olursunuz. Bir şeyi ısrarla almanızı istiyorsa ona asla “Paramız yok” demeyin, “Bugünkü planımıza bunu almak yok” deyin, ya da “Bunu almak için para biriktirmemiz gerek” deyin.

İstek ve İhtiyaç Farkını Öğretin

Eğer bir tişörte ihtiyacınız varsa, sadece 1 adet tişört almak için alışverişe çıkın, eve eliniz kolunuz alışveriş poşetleri ile dolu bir şekilde gelmeyin. Birlikte alışverişe çıkarken çocuğunuza “Bugün tişört alacağız ve bunun için sadece 30 TL’lik bir bütçe ayırdık. 30 TL’den daha fazlasını harcamayacağız. Çok beğensek bile bir etek ya da pantolon almayacağız çünkü onlara ihtiyacımız yok, evde zaten güzel bir eteğimiz var.” diye bütçe ve ihtiyaçlar konusunda basit açıklamalar yaparak, çocuğunuza bütçe dahilinde alışveriş yapmanın mantığını açıklayın. Ona mağazada sizin için tişört seçmesini ve etiketi 30 TL’den fazla olanları seçmemesi gerektiğini söyleyerek, bunu sayılarla ilgili eğlenceli bir oyuna da dönüştürebilirsiniz. Böylece o da kendi harçlığını harcarken elindeki paranın miktarına göre seçimler yapmayı öğrenecektir.

Çocuğa Hangi Yaşta Ne Kadar Harçlık Verilir?

Çocuğunuz 2-3 yaşına geldiğinde ona para kavramını da açıklamaya başlayabilirsiniz. Markete gittiğinizde kasiyere parayı onun uzatması için verebilir ve satın aldıklarınızın karşılığında bir şey vermeniz gerektiği ona açıklayabilirsiniz. Bu şekilde çocuklar hayatın akışında paranın nasıl bir öneme sahip olduğunu yavaş yavaş anlamaya başlayabilirler ve hiçbir şeyin “bedava” olmadığını görebilirler.

Çocuğunuz 4-5 yaşına geldiği zaman ona ilk harçlığını verebilirsiniz. Ona günlük 1 lira ya da haftalık 5 lira gibi ufak meblağlar vererek ile ona para yönetimini öğretmeye başlayabilirsiniz. Çalışan anne-babaların yaptıkları işler karşılığında para aldığını ona açıklayabilir ve ona da evde size yardım ettiği işler karşılığında bir miktar para vererek bu bilinci pekiştirebilirsiniz. Örneğin çamaşırları katlamanıza yardım ederse 1 TL, eşyaların tozunu alırsa 5 TL gibi. Bütün işleri para karşılığında yaptırmamalısınız elbette ama para ve emek ilişkisini öğreninceye kadar bu doğru bir yöntem olabilir. Çocuğunuz 6 yaşına kadar bir şeyler satın almanın karşılığında para verilmesi gerektiğini öğrenmiş olmalıdır. 

Daha sonra ona verdiğiniz paraları nereye harcaması gerektiğini oturup konuşmalısınız. Bütün parasını harcamaması gerektiğini anlatmalısınız. Almak istediği oyuncaklar ya da kitaplar için bir kısmını biriktirmesi için ona bir kumbara hediye ederek erken yaşta tutumlu olmanın önemini kavramasına yardımcı olmalısınız. Haftalık 5 liranın 4 lirasını harcayıp, 1 lirasını kumbaraya atmasını önerebilirsiniz. Yaşı ilerledikçe kendi para yönetimini kendisi yapmaktan çok büyük bir zevk duymaya başlayacaktır.

Çocuğunuz ilkokul çağına geldiğinde harçlığını haftada 10 ya da 20 liraya çıkarabilirsiniz. Miktar konusunda tercih size kalmıştır ama daha fazlası çocuğun kontrolsüz bir şekilde para harcamasına yol açabilir. Okul kantininden yapacağı alışverişler konusunda onunla detaylı bir şekilde konuşmalı ve her istediğini almaması gerektiğini özellikle belirtmelisiniz. Parasının olmasının istediği her şey alabileceği anlamına gelmediğini erken yaşlarda öğrenmelidir. Bütçesini “birazını harca ve birazını biriktir” şeklinde ikiye ayırarak yönetmesini sağlayabilirsiniz. Eğer harçlığı hafta bitmeden biterse ona daha fazla para vermemelisiniz. Böylece parasını idareli bir şekilde harcamayı öğrenir. Ona her istediğinde harçlık vermemelisiniz, harçlık vermek için bir gün belirlemeli ve onun dışına çıkmamalısınız.

13 yaşından büyük çocuklarınızın kendine daha büyük hedefler koyarak harçlıkları ile yatırım yapmasını teşvik edin. Onlara gerekirse bir banka hesabı açın ya da bir banka kartı vererek bütçesini bu şekilde kontrol etmesini ve düzenli ödeme alışkanlığı kazanmasını sağlayın.

Harçlık ile Ödül veya Ceza Vermeyin

Çocuğunuza ceza vermek için harçlığını kesmeyin ya da ödüllendirmek için harçlığına zam yapmayın. Çalışma hayatında işler bu şekilde yürümez. Çocuğunuza her yaptığı doğru şeyin karşılığında para kazanması ya da yanlış bir şey yaptığında parasının elinden alınacağı fikrini aşılamayın. Bu durum çocuğunuzu, her doğru hareketinde sizden para talep etmesi gibi, ya da istenmeyen bir şey yaptığında parasının alınacağını düşündüğü için para saklama ya da yalan söyleme gibi olumsuz davranışlara sürükler.

Para kazanmanın ne kadar zor ve emek isteyen bir şey olduğunu, bu yüzden düşünerek para harcamak gerektiğini ve geleceğimiz için mutlaka para biriktirmemiz gerektiğini çocuklarınıza erken yaşta anlatarak, onlara doğru para harcamayı öğretebilirsiniz.